گزارش و مصاحبه از: بهزاد خیاط شایان
امروزه افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد به معضلی در محیط‌های شهری، روستایی و محیط‌زیست تبدیل شده و بارها خبری مبنی بر حمله آنها به انسان موجب نگرانی شده است به طوری که اوایل بهمن ماه جاری بود که دریده شدن یک کودک ۸ ساله در بخش باسمنج تبریز توسط یک سگ خاطر مردم را آزرده کرد.
امیرعلی فرضی قربانی هفت سگ ولگرد شد که بیرحمانه تن نحیفش را دریدند و یا یک هفته پیش فیلم زنی در فضای مجازی وایرال شد که در زعفرانیه تبریز مورد حمله سگ های ولگرد قرار گرفت. پرسه سگ ها در شب و صبح زود موجب وحشت مردم شده و آسایش و آرامش آنها را سلب کرده است.
سگ ها همواره به حیواناتی به عنوان حامی انسان مشهورند، سگ به عنوان وفادارترین یار انسان، احتمالا قدیمی‌ترین دوست انسان است اما عدم کنترل آن ها می تواند تنفر از سگ ها را افزایش داده و به قتل بیرحمانه آن ها بیانجامد.
در کشورمان بخصوص تبریز در حوزه سگ‌های ولگرد هیچ اقدامی مطابق دستورالعمل‌های جهانی برای کنترل گزش حیوانات انجام نشده است و آموزشی نداریم و قانون‌گذاری برای سگ‌های صاحبدار وجود ندارد، بنابراین جای تعجب نیست که این دغدغه به قوت خود باقی بماند و مجدد شاهد حوادث تلخی در این خصوص باشیم و باید بدانیم که مسبب این اتفاقات تلخ، اقدامات ناشیانه‌ای است که مشکل را حل نمی‌کند.
به تازگی خانم مژگان ترابی یزدی، اقدامی را شروع کرده است که اگر گسترش یابد تاثیر زیادی در حل مشکل سگ های پرسه زن خواهد داشت.
وی که مدیر عامل موسسه پیرامون از واحد‌های مستقر در پردیس علم و فناوری دانشگاه تبریز است معتقد است برگزاری کارگاه های آموزشی نحوه برخورد با سگ های پرسه زن تاحدود زیادی خطر حمله سگ ها را کاهش میدهد.
وی با اشاره به فعالیت های موسسه هنرهای تجسمی پیرامون در گفتگو با خبرنگار تانیش نیوز گفت: این موسسه در سال ۱۳۹۸ با هدف برگزاری همایش های تخصصی، کارگاه ها و نمایشگاه های هنری بویژه با موضوع ترویج فرهنگ حیوان دوستی، تاسیس و با ارائه طرح ساخت و نصب ایستگاه های غذارسانی برای حیوانات شهری بصورت مجسمه کاربردی به منظور آگاهی شهروندان از رفتار درست با آنها و در عین حال حفظ بهداشت محیط و جلوگیری از پراکندگی ته مانده غذا و ظروف یکبار مصرف که سبب آلودگی محیط زیست و نارضایتی شهروندان و در نتیجه افزایش خشونت علیه حیوانات و مخالفت با غذارسانی میشود و نیز زیباسازی محیط، وارد مرکز رشد دانشگاه تبریز شد و پیرو آن دو ایستگاه غذارسانی در یکی از پارکهای تبریز طراحی، اجرا و نصب گردید.
ترابی یزدی افزود: از آنجا که جمعیت سگها و عدم مدیریت صحیح آن یکی از چالش های موجود بوده و هست، تصمیم بر آن شد ابتدا به دنبال ارائه راهکار برای رفع این چالش باشیم. لذا از سال ۱۳۹۹، مطالعه مقالات علمی و فعالیت های میدانی را شروع کردیم و با ارسال پروپوزال و تعاملات بسیار با نهادها، سازمان ها و ارگان های متولی، موفق به دریافت مجوز اجرای طرح مدیریت جمعیت سگ های پرسه زن براساس روش های علمی و اصولی اجرا شده در کشورهای موفق شدیم و در حال حاضر با پیگیری این طرح از ابتدای سال ۱۴۰۲ نتایج و موفقیت‌های قابل توجهی بدست آمده است.
وی که سرتیفیکیت مربی گری هاری را از Global Alliance for Rabies Control (GARC) دارد به بیماری هاری هم اشاره کرده و می گوید: هاری، یک بیماری صد در صد کشنده و البته صد در صد قابل پیشگیری است. برای جلوگیری از مرگ و میر انسان از هاری ناشی از سگ گزیدگی، تا پایان سال ۲۰۳۰ میلادی برنامه ای بین المللی وجود دارد که بسیاری از کشورها منجمله افغانستان در حال اجرای آن هستند و در مدیریت جمعیت سگ های پرسه زن، موفق بوده اند.
مدیر عامل موسسه پیرامون افزود: از طرف دیگر، آموزش رفتار درست با سگ های پرسه زن، سبب کاهش نزاع سگ ها با اهالی و در نتیجه کاهش سگ گزیدگی و صدمات ناشی از آن می شود لذا با همکاری دهیاری و مدیران مدارس، آموزش به دانش آموزان آغاز شد و با توجه به استقبال بی‌نظیری که از این آموزش ها شده است و نیز تعدد کلاس ها، این کارگاه ها با همکاری پردیس علم و فناوری دانشگاه تبریز بصورت گروهی و در این مرکز برگزار می شود.
وی گفت: این کارگاه اولین کارگاه برگزار شده در این پردیس است و کارگاه های بعدی طی هفته های آینده برای سایر مدارس دخترانه و پسرانه برگزار خواهد شد.
وی افزود: اجرای طرح مدیریت جمعیت سگ های پرسه زن در روستای کندرود از توابع شهرستان تبریز، بخش باسمنج که با حمایت‌های دکتر پورزیاد مدیر پردیس علم و فناوری دانشگاه تبریز و همکاری دهیار کندرود آقای مهندس قنبری امکان پذیر شد عبارتست از جمع آوری سگ های پرسه زن، عقیم سازی، واکسیناسیون و انگل تراپی و بازگرداندن آنها به محل صید.
ترابی گفت: با توجه به اهمیت بازگرداندن سگ های عقیم و واکسینه شده و خالی نکردن قلمرو سگ ها برای ممانعت از ورود سگ های جدید که منجر به افزایش دوره ای جمعیت آنها می شود و نیز نقش مهمی که سگ های واکسینه شده حاضر در قلمرو در جلوگیری از شیوع هاری دارند، توجیه نمودن اهالی و همراه نمودن آنها برای پذیرش بازگرداندن سگ ها، در موفقیت طرح اهمیت بسزایی دارد، شهرداری ها، فرمانداری، استانداری … می توانند با حمایت از برگزاری این دوره های آموزشی توسط افراد متخصص نقش بسیار موثری در کاهش صدمات روحی ناشی از ترس و وحشت در کنار حفظ سلامت و امنیت شهروندان داشته باشند.
وی گفت: طبق آمار اغلب سگ گزیدگی ها توسط سگ های صاحبدار اتفاق می افتد. در مورد سگ های پرسه زن رعایت موارد ذیل به میزان زیادی حمله سگ های پرسه زن را کاهش میدهد: نگاه نکردن به چشمان سگ، نزدیک نشدن به سگ هایی که درحال غذا خوردن، خوابیدن یا بازی کردن با وسیله ای مثل استخوان یا دمپایی یا … هستند و همچنین مادرهایی که توله دارند و … و بخاطر داشته باشیم جیغ زدن و دویدن سبب تحریک سگ به تعقیب و حمله می شود.
وی با اشاره به راه های کاهش سگ گزیدگی و صدمات ناشی از آن گفت: نصب بنرهای آموزشی برای افزایش آگاهی شهروندان و برگزاری دوره های آموزشی برای دانش آموزان از جمله راه های پیشگیری از سگ گزیدگی است که موسسه پیرامون در هر دو مورد آماده خدمت رسانی است.
وی گفت: هر منطقه ظرفیت حمل مشخصی دارد، یعنی تعداد معینی سگ را می تواند در خود جای دهد. وقتی سگ های منطقه به هر طریقی حذف فیزیکی شوند، قلمرو، خالی شده و زمینه برای ورود سگ های جدید و احتمالا بیمار یا هار از اطراف آماده می شود و از آنجا که این سگ ها عقیم نیستند برای تصاحب قلمرو، شروع به جفت گیری و زاد و ولد و همچنین نزاع برای اخراج ضعیف ترها از قلمرو می کنند که سبب ایجاد سر و صدا و درگیری شبانه و مزاحمت برای اهالی می شود. همچنین گشتن و شناسایی محل های یافتن غذا میزان پرسه زنی در طول شبانه روز را افزایش می دهد.
وی افزود: این روند سه تا شش ماه ادامه می یابد تا تعداد سگ ها در منطقه به ظرفیت حمل برسد و مجددا جمع آوری سگ ها شروع شده و این دور باطل سال های متمادی است که ادامه دارد.
وی عقیم سازی، انگل تراپی و واکسیناسیون هاری و بازگرداندن سگ ها به محل صید را از جمله راهکارهای موثر در مدیریت جمعیت سگ های پرسه زن دانست و گفت: وقتی سگ های عقیم و واکسینه شده به قلمروشان باز گردند؛ ۱- مانع ورود سگ های غریبه می شوند. ۲- چون عقیم هستند، زاد و ولد نمی کنند و لذا تغییر جمعیت نخواهیم داشت. ۳- اگر سگ هار وارد قلمرو گردد نمی تواند سگ های واکسینه شده را هار کند و لذا جلوی شیوع هاری گرفته می شود. ۴- یافتن جفت که یکی از دلایل حمله سگ هاست با عقیم سازی به میزان زیادی کاهش می یابد. ۵- به دلیل شناخت منطقه و آشنایی با محل های یافتن غذا، پرسه زنی افزایش نخواهد یافت.
وی فارغ التحصیل رشته مجسمه سازی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، عضو انجمن مجسمه سازان ایران و از اعضای هیات موسس انجمن مجسمه سازان آذربایجان شرقی می باشد و تاکنون دو مجسمه در تهران و یک مجسمه در تبریز با موضوع محیط زیست نصب کرده است*